Architektura zakorzeniona w duchowości miejsca
Projekt zakłada stworzenie Muzeum–Domu Pamięci, silnie wpisanego w lokalny pejzaż i symbolikę regionu. Bryła o powierzchni 1200 m² ma czerpać inspiracje z architektury Podlasia i Wschodniego Mazowsza: wiejskich chat, przydrożnych kapliczek, gotyckich kościołów o surowych attykach. To świadome odwołanie do skromności, prostoty i duchowości prowincji, w której wychował się ksiądz Jerzy.
Współczesna, ascetyczna forma muzeum stopi się z naturalnym krajobrazem wsi, łąk i lasów. Zastosowane materiały – beton z kruszywem, kamień naturalny i żwir – przywołują charakter tradycyjnych budowli regionu. Ich powolne patynowanie pod wpływem czasu sprawi, że obiekt stanie się organiczną częścią miejsca. – Inspiracją były skromne kamienne i drewniane kapliczki, ale również monumentalne gotyckie świątynie, w których światło przełamuje mrok. Chcieliśmy, aby architektura mówiła językiem prawdy i odwagi – wartości, które były fundamentem życia księdza Jerzego – podkreśla Mirosław Nizio.
Serce muzeum
Centralnym punktem założenia jest Miejsce Skupienia, wyodrębniona przestrzeń przykryta dwuspadowym dachem, górująca nad całością obiektu. Elewacja kaplicy, zbudowana z betonowych bloków z lokalnego kruszywa, uformowana została w sposób, który dzięki prześwitom stworzy na elewacji symboliczny znak krzyża. Naturalne światło wpadające do wnętrza nada temu miejscu duchowy wymiar, a nocą światło emanujące na zewnątrz sprawi, że bryła będzie przypomina
kamienną latarnię.
Symbolika śmierci i życia
Integralnym elementem narracji architektonicznej ma być symboliczna tama, czyli monumentalna, betonowa ściana, po której spływać będą strumienie wody. To czytelne odniesienie do tamy we Włocławku, miejsca męczeńskiej śmierci ks. Popiełuszki. Woda, w tym kontekście, stanie się metaforą oczyszczenia, życia i pamięci. Na betonowych blokach ściany znajdą się nazwiska księży prześladowanych w okresie PRL, tworząc swoisty pomnik duchowieństwa w czasach opresji.
Wnętrza – przestrzeń pamięci i edukacji
Światło dzienne będzie przenikać do wnętrza przez wąskie prześwity, tworząc atmosferę refleksji. Program funkcjonalny obejmie m.in. rekonstrukcję warszawskiego mieszkania kapłana, wystawę stałą i czasową, salę audytoryjną, bibliotekę, czytelnię oraz aneks kawiarniany. Narracja ekspozycji prowadzić będzie przez biografię księdza Jerzego, jego działalność duszpasterską i społeczną, represje ze strony aparatu bezpieczeństwa, aż po dramatyczną śmierć i dziedzictwo.
Muzeum Błogosławionego Ks. Jerzego Popiełuszki ma pełnić podwójną rolę: miejsca pamięci oraz lokalnego centrum aktywności. W przyszłości jako oddział Muzeum Podlaskiego w Białymstoku będzie gromadzić i udostępniać materiały, ale także inspirować do badań naukowych, działań edukacyjnych i integracyjnych. Architektura odpowiada tu na potrzeby nie tylko upamiętnienia jednostki, lecz także budowania więzi społecznych w skali lokalnej. Budowa muzeum rozpoczęła się w lipcu 2025 roku. Zakończenie inwestycji i otwarcie placówki planowane jest na październik 2027 roku, w 43. rocznicę śmierci księdza Jerzego Popiełuszki.
W rocznicę urodzin księdza Jerzego, 14 września br., w kościele p.w. Świętego Stanisława Kostki w Warszawie odbędzie się kameralny koncert. Podczas wydarzenia aktor Adam Woronowicz przeczyta wybrane fragmenty listów, kartek pocztowych, dzienników i wywiadów kapłana, nadając im nowy wymiar artystyczny i emocjonalny. To symboliczne spotkanie sztuki, słowa i pamięci dopełni przesłanie powstającego muzeum w Okopach.
