100 lat Politechniki Wrocławskiej
– jubileuszowa wystawa w Muzeum Architektury we Wrocławiu
Wystawa czynna od soboty 15 maja i potrwa do 30 listopada 2010
Ekspozycja we wrocławskim Muzeum Architektury podzielona została na trzy historyczne etapy: tworzenie Królewskiej Wyższej Szkoły Technicznej we Wrocławiu (Königliche Technische Hochschule) w latach 1910-1945, wpływ Politechniki Lwowskiej i kontynuacja lwowskiej myśli akademickiej po 1945 roku oraz powołanie Politechniki Wrocławskiej. Każdy z tych rozdziałów przedstawiony został chronologicznie: od pierwszych planów architektonicznych i urbanistycznych, przez archiwalne i współczesne zdjęcia oraz fotograficzne i malarskie portrety rektorów uczelni, aż po zabytkową aparaturę ze zbiorów Muzeum Politechniki Wrocławskiej.
Na wystawie zobaczymy więc zachowane plany budynków i projekty ich przebudowy, poznamy rozwój struktury uczelni oraz przyjrzymy się wszystkim Rektorom, którzy sprawowali tą godność od 1910 roku. Niewątpliwą atrakcją są oryginalne maszyny, m.in. aparatura pomiarowa z połowy XX wieku oraz urządzenie do skraplania powietrza z przełomu XIX i XX stulecia.
Instytut Elektrotechniczny PWr.,Hala Maszyn, ok.1910 r.
Każdej z części towarzyszyć będzie obszerny opis odnoszący się do konkretnego etapu historii szkoły oraz materiał filmowy, w tym ciekawostka - film instruktażowy z lat 30 XX wieku, przeznaczony dla studentów Politechniki. Eksponaty na wystawę pochodzą ze zbiorów Archiwum Państwowego we Wrocławiu, Muzeum Politechniki Wrocławskiej, Biblioteki Politechniki Wrocławskiej, Archiwum Uniwersytetu Wrocławskiego, Muzeum Architektury Oddziału Archiwum Budowlane oraz zbiorów prywatnych.
Równocześnie z otwarciem wystawy wydana zostanie publikacja „Wrocławskie uczelnie techniczne 1910 – 2010”, której celem jest szczegółowa dokumentacja działalności Politechniki Wrocławskiej na przestrzeni stu lat.
100 lat Politechniki Wrocławskiej – rys historyczny
1) WYŻSZA SZKOŁA TECHNICZNA WE WROCŁAWIU
(Technische Hochschule Breslau)
W 1902 roku - po trwających niemal od połowy XIX wieku staraniach kół gospodarczych i władz Dolnego Śląska - cesarz Niemiec wyraził zgodę na utworzenie we Wrocławiu szkoły technicznej o charakterze akademickim. Już na przełomie 1902 i 1903 roku wyznaczono lokalizację przyszłej uczelni w kwartale ograniczonym przebiegiem Borsigstraße (ulica Mariana Smoluchowskiego), Heidenhainstraße (ulica Ignacego Łukasiewicza), Hansastraße (ulica Cypriana Kamila Norwida) i Uferzeile (wybrzeże Stanisława Wyspiańskiego). Plany rozmieszczenia budynków oraz ich projekty opracowali Georg Thür i Ludwig Burgemeister. Rozpoczętą w 1905 roku budowę nadzorował Hans Breisig. Zabudowania Królewskiej Wyższej Szkoły Technicznej oddano do użytku w 1910 roku. Należał do nich Gmach Główny (część północna) oraz budynki Instytutów: Elektrotechnicznego, Chemicznego i Hutniczego, a także Laboratorium Maszynowe z kotłownią i Laboratorium Obrabiarek.
Pierwszym rektorem wrocławskiej Königliche Technische Hochschule został profesor Rudolf Schenck. Szkoła rozpoczęła działalność 1 października 1910 roku, a jej uroczyste otwarcie - w obecności cesarza Niemiec Wilhelma II - nastąpiło 29 listopada 1910 roku.
Początkowo strukturę uczelni tworzyły trzy Oddziały: Nauk Ogólnych, Inżynierii Maszynowej i Elektrotechniki oraz Chemii i Hutnictwa W 1922 roku nastąpiła zmiana systemu organizacyjnego uczelni. Utworzono - na bazie dotychczasowych oddziałów - Wydział Nauk Ogólnych, Wydział Gospodarki Materiałowej oraz Wydział Gospodarki Maszynowej, który w 1928 roku został przemianowany na Wydział Maszynoznawstwa.
W 1928 roku uruchomiono Wydział Budownictwa.
W latach 1925-1928 stan posiadania Wyższej Szkoły Technicznej (od końca 1918 roku bez określenia „Królewska”) został znacznie powiększony. Wzniesiono wówczas południową część Gmachu Głównego, której wstępną koncepcję opracowali Max Schindowski i Fritz Schirmer, a projekty realizacyjne przygotował Gottfried Müller. W 1930 roku przy Uferzeile (wybrzeże Stanisława Wyspiańskiego) otwarto nowoczesny Dom Studencki.
Przejęcie władzy przez narodowych socjalistów w 1933 roku spowodowało upolitycznienie życia także we wrocławskiej Wyższej Szkole Technicznej. Przeprowadzono czystki wśród kadry naukowej: usunięto Żydów i zwolenników ideologii marksistowskiej. Do 1937 roku z uczelni relegowano studentów pochodzenia żydowskiego.
W latach 1939-1945 działalność Wyższej Szkoły Technicznej we Wrocławiu została podporządkowana wymogom wojny. W 1941 roku przeprowadzono ostatnią reorganizację struktury uczelni: Wydział Nauk Ogólnych przemianowano na Wydział Nauk Przyrodniczych i Przedmiotów Uzupełniających.
Od końca 1943 roku uczelnia była przygotowywana do ewakuacji. W październiku 1944 roku funkcję rektora objął profesor Heinrich Blecken, który kierował Wyższą Szkołą Techniczną aż do jej zamknięcia w dniu 20 stycznia 1945 roku. W końcu stycznia 1945 roku wywieziono urządzenia i ewakuowano personel na teren Saksonii. Podczas oblężenia Wrocławia (luty-maj 1945 roku) opuszczone budynki uczelni były wykorzystywane do celów militarnych. Pozostające w stosunkowo dobrym stanie obiekty dawnej Technische Hochschule zostały przejęte 6 maja 1945 roku przez sowiecki oddział, którego zadaniem było zabezpieczenie aparatury i dokumentacji naukowej znajdującej się na terenie uczelni.
2) POLITECHNIKA LWOWSKA
(tradycja intelektualna)
Dzieje szkolnictwa technicznego we Lwowie sięgają pierwszej połowy XIX wieku. Dnia 7 września 1817 roku powstała tu pierwsza szkoła o profilu technicznym. W 1835 roku powołano lwowską Akademię Realno-Handlową - placówkę, która dawała jej słuchaczom przygotowanie techniczne. W 1844 roku Akademię Realno-Handlową przekształcono w Akademię Techniczną. W wyniku przeprowadzonej w 1877 roku reorganizacji w miejsce Akademii Technicznej powstała Cesarsko-Królewska Szkoła Politechniczna, której nadano status wyższej uczelni. Inauguracja jej działalności przypadła na 15 listopada 1877 roku. Lwowska Szkoła Politechniczna była do końca XIX wieku jedynym ośrodkiem na ziemiach polskich, w którym kształcono młodzież w zakresie nauk technicznych na poziomie akademickim. Językiem wykładowym był język polski. Około 1914 roku strukturę organizacyjną lwowskiej uczelni tworzyły Wydział Inżynierii, Dróg, Kolei i Mostów, Wydział Inżynierii Wodnej, Wydział Budownictwa, Wydział Chemii Technicznej oraz Wydział Budowy Maszyn z Oddziałem Elektrotechnicznym.
Po uzyskaniu niepodległości przez Polskę, od 1918 roku, uczelnia funkcjonowała jako Szkoła Politechniczna, a następnie - od 1921 roku - jako Politechnika Lwowska. Statut nadany w 1921 roku określił strukturę uczelni, na którą złożyły się: Wydział Komunikacyjny (do 1926 roku), Wydział Inżynierii Lądowej i Wodnej (od 1926 roku), Wydział Architektoniczny, Wydział Mechaniczny, Wydział Chemiczny, Wydział Rolniczo-Lasowy oraz Wydział Ogólny (do 1934 roku).
W 1939 roku ziemia lwowska znalazła się w granicach Związku Sowieckiego. W murach politechniki utworzono Lwowski Instytut Politechniczny ze strukturą organizacyjną przeniesioną z polskiej uczelni oraz z zespołem profesorskim, którego trzon tworzyli Polacy.
W końcu czerwca 1941 roku Lwów został zajęty przez wojska niemieckie. W nocy z 3 na 4 lipca 1941 roku Niemcy dokonali aresztowania profesorów lwowskich uczelni - wśród nich ośmiu wykładowców Politechniki Lwowskiej. Wkrótce rozstrzelano ich na stokach Wzgórz Wuleckich. W marcu 1942 roku władze Generalnego Gubernatorstwa zdecydowały o wznowieniu ośrodka akademickiego we Lwowie. W obiektach Politechniki Lwowskiej uruchomiono czteroletnie kursy techniczne.
W lipcu 1941 roku Lwów został ponownie zajęty przez wojska sowieckie. Reaktywowano Lwowski Instytut Politechniczny. Po zakończeniu II wojny światowej, w latach 1945-1946 roku, większość przesiedlonych ze Lwowa nauczycieli akademickich znalazła zatrudnienie w organizujących się szkołach wyższych powojennej Polski. Kontynuatorem lwowskiej tradycji naukowej stał się także Wrocław, a działalność Politechniki Wrocławskiej stanowiła w pierwszych powojennych latach przedłużenie funkcjonowania Politechniki Lwowskiej.
3) POLITECHNIKA WROCŁAWSKA
W lipcu 1945 roku polska administracja rządowa przejęła z rąk komendantury wojsk sowieckich prawie wszystkie obiekty dawnej niemieckiej Technische Hochschule. Przystąpiono do porządkowania terenu przyszłej polskiej uczelni technicznej.
Na mocy dekretu z 24 sierpnia 1945 roku powstały we Wrocławiu dwie uczelnie o charakterze akademickim: Uniwersytet Wrocławski oraz Politechnika Wrocławska. Mimo to w latach 1945-1951 politechnika funkcjonowała wspólnie z uniwersytetem w ramach jednej szkoły wyższej o nazwie Uniwersytet i Politechnika we Wrocławiu. Rektorem połączonych uczelni został profesor Stanisław Kulczyński a pierwszym prorektorem Politechniki Wrocławskiej - profesor Edward Sucharda.
Formalne rozdzielenie Politechniki Wrocławskiej i Uniwersytetu Wrocławskiego nastąpiło na początku roku akademickiego 1951/1952. Dnia 21 lutego 1952 roku profesor Dionizy Smoleński otrzymał nominację na pełniącego obowiązki rektora Politechniki Wrocławskiej, a 1 października 1952 roku został zatwierdzony na stanowisku rektora Politechniki Wrocławskiej. Pełnił tę funkcję do 1960 roku.
W latach 1954-1955 oddano do użytku dwa nowe, położone przy placu Grunwaldzkim, gmachy Politechniki Wrocławskiej: D-1 - przeznaczony dla Wydziału Elektrycznego oraz D-2 - dla Wydziału Mechanizacji Rolnictwa (w 1958 roku przejęty przez Wydział Inżynierii Sanitarnej). W latach 1954-1956 wzniesiono w tym rejonie, według projektu Lesława Jankowskiego, domy studenckie zwane popularnie Tekami. W 1960 roku oddano do użytku pierwszy budynek mieszkalny przeznaczony dla nauczycieli akademickich, którym był Dom Naukowca przy placu Grunwaldzkim (projekt Edmunda Frąckiewicza, Jadwigi Grabowskiej-Hawrylak oraz Marii i Igora Tawryczewskich) .
W połowie lat sześćdziesiątych XX wieku rozpoczął się drugi w dziejach Politechniki Wrocławskiej ważny okres inwestycji budowlanych. Terenem planowanej zabudowy był rejon wyznaczony przebiegiem ulicy Cypriana Kamila Norwida i ulicy Zygmunta Janiszewskiego oraz wybrzeża Stanisława Wyspiańskiego i placu Grunwaldzkiego. Budynki, wzniesione w latach 1964–1971 według projektu Tadeusza Brzozy, przeznaczone były dla Wydziału Łączności (oznaczone są dziś symbolami C-1, C-2, C-3 i C-4). Dnia 1 września 1966 roku Wydział Łączności przemianowano na Wydział Elektroniki.
W 1968 roku nastąpiła głęboka reorganizacja struktury uczelni. Wprowadzono nowy schemat organizacyjny, który tworzyły samodzielne instytuty (z instytutowymi zakładami) oraz wydziały (bez struktury wewnętrznej) sprowadzone do roli organizatorów procesu dydaktycznego. Zlikwidowano katedry. W dniu 21 grudnia 1968 roku w nowej strukturze Politechniki Wrocławskiej znalazło się jedenaście wydziałów - obok ośmiu już istniejących: Wydziału Architektury, Wydziału Budownictwa Lądowego, Wydziału Chemicznego, Wydziału Elektroniki, Wydziału Elektrycznego, Wydziału Inżynierii Sanitarnej, Wydziału Mechaniczno-Energetycznego i Wydziału Mechanicznego - uruchomiono trzy nowe: Wydział Górniczy, Wydział Inżynieryjno-Ekonomiczny i Wydział Podstawowych Problemów Techniki. Utworzono dwadzieścia dziewięć instytutów, powstałych z połączenia katedr o zbliżonym profilu merytorycznym. Instytutom, zasadniczo nie podlegającym jurysdykcji dziekanów, powierzono prowadzenie badań naukowych.
W 1996 roku w wyborach rektorskich zwyciężył profesor Andrzej Mulak, który pozostawał na stanowisku rektora do 2002 roku. W lutym 1998 roku wprowadzono regulamin organizacyjny Politechniki Wrocławskiej. W grudniu 1999 roku powstało Studium Nauk Humanistycznych. W maju 2005 roku uruchomiono dwunasty wydział Politechniki Wrocławskiej - Wydział Elektroniki Mikrosystemów i Fotoniki. W 1997 oddano budynek Instytutu Matematyki przy ulicy Zygmunta Janiszewskiego (C-11, projekt: Marta Kwolek-Januszkiewicz), a w 1998 roku zmodernizowaną siedzibę Studium Nauki Języków Obcych przy wybrzeżu Stanisława Wyspiańskiego (H-4) przebudowaną według projektu Bogusława Wowrzeczki. W 2000 roku zakończono realizację siedziby Centrum Transferu Technologii przy ulicy Mariana Smoluchowskiego (B-11, projekt: Paweł Osielski).
W latach 2002-2008 urząd rektora Politechniki Wrocławskiej sprawował profesor Tadeusz Luty. Dnia 1 stycznia 2004 roku Wydział Górniczy został przemianowany na Wydział Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii. W 2004 roku zakończono realizację gmachu dla Wydziału Mechanicznego oraz Wydziału Informatyki i Zarządzania przy ulicy Ignacego Łukasiewicza (B-4, projekt: Andrzej Mikuła, Urszula Wiśniewska, Jacek K. Wiśniewski). W 2006 roku nastąpiło otwarcie Centrum Naukowo-Badawczego Wydziału Elektrycznego przy ulicy Zygmunta Janiszewskiego (D-20, projekt: Ewa Frankiewicz, Adam Winiarski), a w 2007 roku - gmachu Zintegrowanego Centrum Studenckiego przy wybrzeżu Stanisława Wyspiańskiego (C-13, projekt: Bogusław Wowrzeczka).
Dnia 1 września 2008 roku stanowisko rektora Politechniki Wrocławskiej objął profesor Tadeusz Więckowski. W 2008 roku przekazano do użytkowania budynek laboratoryjny przy placu Grunwaldzkim (C-14), a w 2009 roku - obiekt Zaplecza Badawczego przy ulicy Zygmunta Janiszewskiego (C-12, projekt: Andrzej Ilow). Dnia 21 stycznia 2009 roku senat Politechniki Wrocławskiej ogłosił rok 2010 Rokiem Stulecia Uczelni Technicznych we Wrocławiu.
Uroczysty koncert w Operze Wrocławskiej oficjalnie zainaugurował w dniu 15 stycznia 2010 roku obchody Stulecia Uczelni Technicznych we Wrocławiu.