W tym konkretnym przypadku właścicielami obiektu są architekt i konserwator dzieł sztuki, co niewątpliwie w dużym stopniu przyczyniło się do sprawnego przeprowadzenia wszystkich etapów inwestycji.

Prace projektowe zostały poprzedzone kwerendą badawczą dotyczącą informacji historycznych i archiwalnych materiałów źródłowych związanych z tym szczególnym obiektem.

Przez kilkadziesiąt lat XX i XXI wieku dawna karczma była użytkowana jako budynek mieszkalny oraz sklep, a po jej opuszczeniu przez ostatnich użytkowników, popadała w stan coraz większej ruiny. Kiedy zabytek nabyli jego obecni właściciele obiekt ten już od lat opisywany był jako zagrożony katastrofą budowlaną: grożące zawaleniem stropy, zapadnięty dach i przesiąknięte wodą ściany częściowo zasypane ziemią z osuwającego się zbocza.

Kwestią priorytetową stało się przede wszystkim odsłonięcie zasypanych ścian budynku oraz jego zabezpieczenie zarówno przed osuwającym się gruntem, jak i przed zalewaniem wodą opadową spływającą z okolicznych wzgórz. Skutkiem tej decyzji było wykonanie w części północnej działki niwelacji terenu dzięki czemu odsłonięto całkowicie elewacje dawnej karczmy. Ze względu na przekształcenie terenu konieczne było wykonanie murów oporowych oraz schodów zewnętrznych pozwalających na wyjście do ogrodu znajdującego się w górnej części działki.

Nadrzędnym celem konserwatorskim było zachowanie zabytkowej formy karczmy, w tym przywrócenie jej oryginalnego pokrycia gontowego z symetrycznie rozmieszczonymi, po dwóch stronach ganku wejściowego lukarnami w formie „powiek”. Na podstawie ocalałych elementów odtworzono dekoracyjną formę końcówek krokwi dachu oraz deskowanie ganku wejściowego. Elewacje karczmy, podobnie jak wyraziste kominy, zostały wykończone tynkami trasowymi z dodatkiem mączki marmurowej, a stolarka okienna pieczołowicie odtworzona. Ingerencję w budynek karczmy ze względu na jego zabytkowy charakter ograniczono do elewacji północnej: powiększono otwory okienne i drzwiowy oraz częściowo przekształcono dach z zachowaniem jego sylwety. Działanie to było wynikiem przeprowadzonej kwerendy: od strony północnej karczmy dobudowano osiowo usytuowany budynek, w historycznej formie tzw. „stanu”, który był charakterystyczny dla karczm zajezdnych na terenie Małopolski, a jego funkcją była zazwyczaj stajnia i wozownia. Nowoprojektowany budynek „stanu”, połączony z zabytkowym budynkiem istniejącym, w nawiązaniu do jego historycznej funkcji przejął dodatkowe, współczesne funkcje budynku mieszkalnego i mieści obecnie pomieszczenia gospodarcze, komunikacyjne oraz wygodny garaż dla 2 samochodów.

Ta część karczmy zyskała zarówno współczesną funkcję, jak i formę architektoniczną, która korzystnie wpłynęła na jej bryłę oraz na rozwiązania przestrzenne we wnętrzu. W kontraście do niewielkich otworów okiennych w budynku zabytkowej karczmy, jej nowoprojektowana część charakteryzuje się współczesną formą, z dużymi przeszkleniami, które otwierają jej wnętrza na otoczenie. Na uwagę zasługuje zastosowanie gontu również na ścianach budynku, dzięki czemu tę prostą bryłę opisują tylko dwa materiały, tj. drewno i szkło.

We wnętrzu karczmy zachowano pierwotny, nieznacznie uproszczony układ przestrzenny, który dostosowano funkcjonalnie do potrzeb mieszkańców. Na parterze, w nawiązaniu do oryginalnego układu przestrzennego znajduje się rozległy i malowniczy pokój dzienny z jadalnią, kuchnia z ogromnym stołem i niezbędną w każdym tradycyjnym domu spiżarnią, a od frontu sień wejściowa z wyeksponowanymi, wtórnie użytymi, oryginalnymi belkami stropowymi i osiowo usytuowaną klatką schodową. Dwa frontowe pokoje, garderoba oraz toaleta znajdujące się tuż przy wejściu są dopełnieniem rozwiązań funkcjonalnych tej kondygnacji. Na poziomie zaadaptowanego dla celów mieszkalnych poddasza karczmy znajdują się trzy sypialnie, dwie łazienki, spektakularny i przestrzenny, z porywającym widokiem hall, garderoba oraz pralnia.

Właścicielom zrewitalizowanej, dawnej karczmy kamedulskiej udało się z sukcesem połączyć historię ze współczesnością oraz przywrócić ten wyjątkowy obiekt nie tylko im samym - jego właścicielom, ale również lokalnej społeczności.

Realizacja ta jest potwierdzeniem, że można połączyć trudną i niezmiernie delikatną materię zabytku z pasją projektowania.

Lokalizacja obiektu: Kraków, ul. Księcia Józefa
Autor projektu: Aneta Barańska, architekt IARP wraz z zespołem
PAiKZ pracownie architektury i konserwacji zabytków sp. z o.o. sp. k.
Kraków, Al. Słowackiego 28/10, www.paikz.com/pl
Fot. Leszek Ogrodnik