Maroko - detale architektoniczne o jakich się polskim architektom nie śniło...

detale architektoniczne w Maroku detale architektoniczne w Maroku Agata Łuczaj

Jako architekt i miłośniczka arabskiej / islamskiej sztuki i architektury, opowiem Wam dziś o rodzajach dekoracji, typowych dla każdego meczetu, pałacu i zwykłego tradycyjnego domu w Maroku (czyli riadu).

Tematem artykułu jest „puszczenie oczka” w kierunku tych, którzy przez lata mojej praktyki zawodowej mówili, że „się nie da”. Co ten architekt wymyśla? Tak się nie da i już a jak nawet się da, to będzie to kosztowało majątek. Czy ktoś rozpoznaje te słowa? Mniemam, iż prawie wszyscy architekci kiedyś je usłyszeli i zgrzytając zębami z bezsilności, przerabiali swoje świetne pomysły na coś, co „się da”.

Aby zobaczyć, co się da wyczarować z metalu, drewna, płytek ceramicznych i nawet zwykłego, wydawałoby się tynku – zapraszam do Maroka.

W architekturze arabskiej zakochałam się początkowo dzięki albumom, następnie dzięki Alhambrze (Granada, Hiszpania), a na samym końcu dzięki wspaniałym riadom marokańskim. Obecnie mieszkam w Fezie w jednym z takich riadów i jestem otoczona małymi dziełami sztuki na co dzień. Nie robią już takiego wrażenia jak na początku, ale cały czas jestem pod wrażeniem wyobraźni artystów, którzy je tworzyli i nakładu pracy, potrzebnej do ich wykonania.

Fez jest najlepszym miejscem w Maroku, jeśli chcecie owe dzieła zobaczyć, gdyż stąd wywodzi się całe „know how” rzemiosła i tu pracują najlepsi rzemieślnicy i artyści w całym kraju. A pracują tak już od średniowiecza, stosując cały czas tradycyjne metody, przekazywane z pokolenia na pokolenie. Efekt ich pracy jest na przykład taki:



Teraz omówię pokrótce 4 najważniejsze tradycyjne materiały dekoracyjne, stosowane w architekturze arabskiej. Są to:
drewno, przede wszystkim cedrowe
metal – żelazo, mosiądz, brąz i inne stopy
mozaika zellige (czyt. zelliż)
grawerowany / rzeźbiony tynk (stiuk)

W Maroku używa się przede wszystkim drewna cedrowego, które rośnie w górach Atlasu i Rifu. Jest twarde, wytrzymałe na warunki atmosferyczne, odporne na szkodniki, nie wymaga konserwacji i pięknie pachnie. Poza tym dobrze poddaje się obróbce – rzeźbieniu, wycinaniu, toczeniu. Z cedru produkuje się belki nośne, balustrady, drzwi i okna oraz ich futryny i okiennice, daszki nad nimi, sufity, lekkie ściany działowe, parawany i meble. Wszystkie elementy produkuje się na zamówienie, gdyż w tradycyjnych domach nie ma przeważnie kątów prostych, dwóch takich samych okien, czy drzwi. Wszystko trzeba dopasować. Najbardziej spektakularne są rzeźbione elementy drewniane drzwi, okiennic i belek stropowych, które dodatkowo mogą być bogato malowane we wzory, zaczerpnięte z tradycji islamu. Przykład użyteczności misternych koronek znajdziemy w elementach okiennic i balustrad, zwanych muszarabi. Jest to jakby gęsto tkana krata, w całości wykonana z malutkich elementów drewnianych, przez którą można patrzeć, samemu nie będąc widzianym. Było to świetne rozwiązanie dla kobiet, które mogły „podglądać” życie na ulicy lub w domu, kiedy do męża przyszli inni mężczyźni. Oto kilka przykładów dekoracji z drewna (więcej znajdziecie tutaj):




Metaloplastyka w Maroku osiągnęła swój kunszt nie tylko w okuciach drzwi i okien, ale przede wszystkim w misternych kratach okiennic oraz lampach, lampionach i żyrandolach. Do wyrobu okuć, zamków i kołatek, używa się przede wszystkim żelaza i wykonuje je tradycyjną techniką kowalską. Oczywiście wszystkie te elementy są nie tylko użytkowe ale też ozdobne (podobnie jak było w Polsce w dawnych wiekach). Zawiasy i okucia z nimi związane mogą więc przybierać formę „ręki Fatimy” - jest to amulet chroniący „od złego” i przynoszący szczęście. To samo, choć w innej formie, tyczy się kołatek – może to być koło, ręka Fatimy lub dowolny kształt, wymyślony przez artystę. W dawnych czasach stosowano też skomplikowane, wielkie zamki, do których dorabiano unikatowe klucze, wyglądające jak rzeźby. Obecnie się tego nie stosuje, gdyż nikt nie chce dźwigać co najmniej kilograma w torebce ;). Z metalu (najczęściej mosiądzu) wykonuje się również rzeźbione okładziny drzwi zewnętrznych pałaców, medres i meczetów. Najpiękniejszym przykładem są drzwi do pałacu królewskiego w Fezie, które są dodatkowo złocone. W biedniejszych domach i warsztatach pracy natomiast, całe drzwi wejściowe są metalowe. Jednak i one są zawsze ozdabiane jakimś rysunkiem i malowane na kontrastowe kolory. Są naprawdę fascynujące.
Właściwie w każdym tradycyjnym domu w Maroku stosuje się kraty w oknach. Służy to ochronie ale też ozdobie (piękne, misterne koronki, niekiedy z otworem na głowę). Czasami jest to jedyne przepierzenie w oknie, czasami dodaje się drewnianą okiennicę, lub okiennicę z szybkami, często kolorowymi.
Jednak tym, co wzbudza największy zachwyt, są wszelkiego rodzaju lampy i lampiony, tworzone z pietyzmem przez wykwalifikowanych rzemieślników. Najlepsze są wykonane z brązu bądź mosiądzu i, oprócz koronki otworów, posiadają misterne rysunki wygrawerowane na ich powierzchni. Światło z takiej lampy tworzy na ścianie przepiękny światłocień, który ociepli każde wnętrze. Tańsze wersje lamp i lampionów robi się ze zwykłych metali lub wręcz z puszek po coli i innych produktach, które następnie są malowane i przeżywają drugie życie u zafascynowanych tą sztuką ludzi. Kilka przykładów wyrobów z metalu znajdziecie poniżej (więcej lamp i lampionów zobaczycie tutaj):




Niewątpliwie na wielką uwagę zasługuje mozaika zellige (czyt. zelliż). Wyrabiana jest w kooperatywach na obrzeżach medyny Fezu. Duże, glazurowane płytki przycinane są do kilkucentymetrowych rozmiarów. Stosuje się tradycyjne wzory i kształty, które są następnie układane przez wykwalifikowanych rzemieślników i tworzą piękne posadzki, lamperie, fontanny i stoły. Wyrób mozaiki zellige trzeba zobaczyć na własne oczy. Jest to długotrwały, misterny proces, zajmujący wielu ludzi. Końcowy efekt jest jednak spektakularny i warty nakładu pracy. Poniżej kilka przykładów wyrobów z mozaiki (więcej znajdziecie tutaj):



Ostatnim, ale nie mniej ważnym, a budzącym być może największy zachwyt, elementem są rzeźbione tynki (stiuki). W zależności od położenia mogą one przybierać różne formy. Na ścianach są to płaskie paski bądź obramienia portali okiennych lub drzwiowych a na sufitach mogą wręcz przypominać geometryczne stalaktyty, zwieszające się ze sklepień pomieszczeń. Najbardziej dekoracyjne wzory znajdziemy w medresach, meczetach i pałacach. Dodatkowo stiuki mogą być malowane na różne kolory, choć najpiękniejsze są te monochromatyczne – gra światła i cienia wystarczająco porusza wyobraźnię. Tradycyjnie stiuki są wykonywane ręcznie. Obecnie można jednak kupić gotowe elementy wykonane maszynowo, które, jeśli są dobrane ze smakiem, w niczym nie ustępują tym tradycyjnym. I są oczywiście o wiele tańsze. Oto przykłady rzeźbionych stiuków:



Na koniec chciałabym jeszcze raz zaznaczyć, że wszystkie przedstawione elementy dekoracyjne są cały czas wykonywane i każdy może je zamówić i kupić. Nie jest to jedynie historia. Świat „zachodu” jest bardzo zafascynowany sztuką arabską, dlatego wiele wyrobów jest obecnie eksportowanych za granicę. Przedstawione powyżej dekoracje są jedynie kroplą w morzu pośród innych produktów marokańskich. Najlepiej się o tym przekonać na własne oczy. Zapraszam na wycieczki, organizowane specjalnie dla architektów przez Archimanię i Bab Africa Travel w listopadzie i grudniu tego roku lub w innym dowolnym terminie. Będziecie się mogli przekonać, jak piękne i różnorodne jest Maroko i na pewno wyjedziecie stąd z nowymi inspiracjami. Zapraszam również do współpracy w kwestii dekoracji wnętrz. Jeśli chcielibyście dodać jakieś elementy arabskie do Waszych projektów, skontaktujcie się ze mną a razem na pewno znajdziemy coś odpowiedniego.  Marhaban!

Agata
Bab Africa Travel
http://www.babafrica.com/_index_pl/index_pl.htm
http://babafricatravel.wordpress.com/
https://www.facebook.com/pages/Bab-Africa-Travel/499597030059313
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
tel: +212 648 793 720

 

Masz pytanie/komentarz?


Twoje pytanie zostało wysłane.

Twój komentarz został wysłany.

Inspiracje


H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH

H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH

H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH
H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH

H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH

H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH
H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH

H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH

H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH
H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH

H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH

H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH
H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH

H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH

H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH
H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH

H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH

H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH
H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH

H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH

H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH
H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH

H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH

H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH
H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH

H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH

H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH
H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH

H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH

H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH
H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH

H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH

H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH
H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH

H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH

H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH
H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH

H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH

H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH
H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH

H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH

H11 BOUTIQUE OFFICE W GLIWICACH

O CZYM PISZEMY

Zapamiętaj ustawienia
Ustawienia plików cookies
Do działania oraz analizy naszej strony używamy plików cookies i podobnych technologii. Pomagają nam także zrozumieć w jaki sposób korzystasz z treści i funkcji witryny. Dzięki temu możemy nadal ulepszać i personalizować korzystanie z naszego serwisu. Zapewniamy, że Twoje dane są u nas bezpieczne. Nie przekazujemy ich firmom trzecim. Potwierdzając tę wiadomość akceptujesz naszą Politykę plików cookies.
Zaznacz wszystkie zgody
Odrzuć wszystko
Przeczytaj więcej
Analityczne pliki cookies
Te pliki cookie mają na celu w szczególności uzyskanie przez administratora serwisu wiedzy na temat statystyk dotyczących ruchu na stronie i źródła odwiedzin. Zazwyczaj zbieranie tych danych odbywa się anonimowo.
Google Analytics
Akceptuję
Odrzucam
Essential
Te pliki cookie są potrzebne do prawidłowego działania witryny. Nie możesz ich wyłączyć.
Niezbędne pliki cookies
Te pliki cookie są konieczne do prawidłowego działania serwisu dlatego też nie można ich wyłączyć z tego poziomu, korzystanie z tych plików nie wiąże się z przetwarzaniem danych osobowych. W ustawieniach przeglądarki możliwe jest ich wyłączenie co może jednak zakłócić prawidłowe działanie serwisu.
Akceptuję