Konkurs na projekt koncepcji architektonicznej Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku został ogłoszony 26 stycznia br. i spotkał się z ogromnym zainteresowaniem. Specjalny list z zaproszeniem do udziału w konkursie wystosował premier Donald Tusk. Muzeum przeprowadziło kampanię promocyjną wśród architektów w kraju i za granicą. W rezultacie chęć przystąpienia do rywalizacji o nagrodę główną zgłosiło 328 firm z 42 państw świata. Ostatecznie wymogi formalne konkursu spełniło 240 pracowni z 33 krajów. Wśród firm dopuszczonych do udziału w konkursie znaleźli się przedstawiciele państw leżących w Ameryce Północnej (Kanada, Stany Zjednoczone), Azji (Japonia, Turcja, Izrael), Australii oraz Europie (Austria, Belgia, Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Litwa, Łotwa, Mołdawia, Niemcy, Polska, Portugalia, Rosja, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria, Ukraina, Węgry, Wielka Brytania, Włochy).
Prace będzie oceniało międzynarodowe jury, w skład którego wchodzą architekci - Daniel Libeskind, George Ferguson, Hans Stimmann, Wiesław Gruszkowski, Grzegorz Buczek, Wiesław Czabański, Wiesław Bielawski, Jack Lohman - historyk sztuki i architekt, dyrektor Museum of London i zarazem jeden z największych autorytetów światowego muzealnictwa; artysta grafik - Andrzej Pągowski, scenograf i kostiumolog - Krystyna Zachwatowicz-Wajda oraz historyk - Wojciech P. Duda.
„Cieszyliśmy się z ogromnego zainteresowania konkursem jeszcze na etapie jego organizacji, cieszymy się tym bardziej teraz, kiedy wiemy, że jurorzy będą mieli z czego wybierać. Duża ilość prac, które otrzymaliśmy, to z pewnością sukces Muzeum II Wojny Światowej i gwarancja, że gmach, który powstanie przy ul. Wałowej w Gdańsku, nie będzie dziełem przypadkowym, lecz wyrazistym elementem architektury Gdańska, silnie podkreślającym rangę jedynego takiego muzeum na świecie” – powiedział zastępca dyrektora Muzeum II Wojny Światowej dr Janusz Marszalec.
Celem konkursu jest wyłonienie koncepcji architektonicznej budynku Muzeum II Wojny Światowej wraz z koncepcją zagospodarowania terenu, które będą najlepsze pod względem urbanistycznym, architektonicznym, funkcjonalnym i estetycznym. Muzeum budowane będzie w oparciu  obowiązujące zapisy Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego, które dają architektom dużą swobodę realizacji koncepcji. Budynek Muzeum II Wojny Światowej będzie pełnił nie tylko funkcję muzealną, ale stanie się żywym ośrodkiem edukacji, kultury oraz nauki.  Zostaną w nim połączone rozmaite funkcje – od wystawienniczej, poprzez ośrodek dokumentacji archiwalnej i badań naukowych do centrum spotkań krajowych i międzynarodowych.

Pula nagród w konkursie wynosi 200 tys. euro. Nagroda pierwsza to 80 tys. euro oraz zaproszenie do udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego prowadzonego w trybie z wolnej ręki na opracowanie projektu budowlanego wraz z projektem zagospodarowania terenu muzeum. Pozostałe 120 tys. euro przeznaczone jest na kolejne dwie nagrody oraz wyróżnienia.
Zwycięzcę poznamy już 1 września br. podczas oficjalnego ogłoszenia wyników konkursu, które odbędzie się w auli Politechniki Gdańskiej o godz. 9.00. Wszystkie prace zostaną tego samego dnia zaprezentowane na dziedzińcu północnym i południowym Politechniki. W październiku Muzeum II Wojny Światowej zorganizuje panel dyskusyjny z udziałem wybitnych architektów, w tym również członków sądu konkursowego. Debata będzie miała charakter otwarty. Organizatorzy liczą na duży udział studentów architektury, którzy będą mieli możliwość wymiany poglądów na temat nagrodzonych projektów.
Budowa muzeum rozpocznie się w roku 2012. Uroczyste otwarcie nowego budynku planowane jest na 1 września 2014 r. –  w 75. rocznicę wybuchu II wojny światowej.


INFORMACJE DODATKOWE O KONKURSIE

Główne wejścia do budynku Muzeum II Wojny Światowej znajdować się będą od strony nabrzeża Motławy (ul. Wałowa i Wapiennicza), z możliwością swobodnego przejścia pieszych przez parterową część budynku. Nad ujściem Kanału Raduni do Motławy znajdzie się ogólnodostępny pomost dla kajaków. W bezpośrednim sąsiedztwie muzeum znajdzie się również przystanek miejskiej komunikacji autobusowej.
Zadaniem architektów, którzy biorą udział w konkursie było również przedstawienie koncepcji zagospodarowania ogólnej powierzchni funkcjonalno-użytkowej Muzeum II Wojny Światowej, która wyniesie około 15 tys. m2. Prawie 6 tys. m2, zajmą sale przeznaczone na wystawy stałe i czasowe oraz powiązana z nimi przestrzeń przeznaczona na wypoczynek dla zwiedzających.
W strefie wejściowej do budynku, z którą w pierwszej kolejności stykać się będą zwiedzający (o powierzchni prawie 2,5 tys. m2) znajdzie się hol główny, punkt informacyjny, kasy, sklep muzealny, restauracja i kawiarnia, pomieszczenie klubowe dla sympatyków muzeum, pokój zabaw dla dzieci, sala kinowa oraz pomieszczenie dla dziennikarzy.
Muzeum będzie dysponować biblioteką wraz z czytelnią ogólną, czytelnią multimedialną oraz czytelnią dla osób niedowidzących i niesłyszących. Znajdą się tam specjalne stanowiska multimedialne ze sprzętem dostosowanym do potrzeb osób z różnym stopniem uszkodzenia wzroku, mowy i słuchu. W tej samej strefie znajdą się również sale seminaryjne, dział naukowy i wystawienniczy, archiwa dokumentacji naukowo-historycznej oraz dokumentacji fotograficznej i wizualnej. Na tę część przewidziano bez mała 1 tys. m2.
Sala konferencyjna, której towarzyszyć będzie zaplecze dla tłumaczy oraz studio umożliwiające rejestrację programów radiowych i telewizyjnych zajmie około 500 m2. Około 700 m2 przewidziano na dwie sale dydaktyczne i dział edukacyjny. W pozostałej części budynku znajdą się m. in. pomieszczenia biurowe i zaplecze techniczne. Obszar zewnętrzny muzeum, który będzie przeznaczony na wystawy plenerowe zajmie niespełna 3 tys. m2.
„Pragniemy, aby oprócz funkcji ściśle muzealnych, naukowych i dokumentacyjnych, Muzeum II Wojny Światowej stało się centrum spotkań krajowych i międzynarodowych. Pamiętając o różnicach w pamięci historycznej pomiędzy naszymi sąsiednimi narodami, chcemy stworzyć miejsce, które nie niwelując tych różnic, pozwoli na zbliżenie naszych stanowisk i stanie się płaszczyzną dla wspólnych projektów na rzecz wzajemnego porozumienia i pojednania” – stwierdził prof. dr hab. Paweł Machcewicz dyrektor Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.

INFORMACJE DODATKOWE O MUZEUM II WOJNY ŚWIATOWEJ

Misją Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku jest stworzenie nowoczesnej placówki, w której opowiedziana zostanie historia wojny jako największego kataklizmu XX wieku. Jest to zadanie ciągle aktualne, ponieważ pomimo upływu ponad 70  lat od wybuchu II wojny światowej, nie ma dotąd w Europie muzeum, które w sposób całościowy ukazywałoby przebieg i charakter tego konfliktu.
Jednym z głównych celów muzeum jest pokazanie światu doświadczenia wojennego Polski i innych krajów Europy Środkowo-Wschodniej, pod wieloma względami odmiennego i mało znanego w Europie Zachodniej i w krajach pozaeuropejskich. Zasadniczy nacisk w narracji historycznej zostanie położony na losy jednostek, społeczności i narodów, a historia militarna stanowić będzie jedynie tło narracji o życiu codziennym cywilów i żołnierzy, terrorze okupacyjnym, o takich zjawiskach jak ludobójstwo, opór wobec okupanta i wielka polityka. Celem takiego podejścia jest oddanie wyjątkowości doświadczenia II wojny światowej, w której największe ofiary poniosła ludność cywilna.
Muzeum II Wojny Światowej zostało powołane 26 listopada 2008 roku rozporządzeniem ministra kultury i dziedzictwa narodowego Bogdana Zdrojewskiego. Na siedzibę placówki wybrano Gdańsk – miasto, w którym wybuchła wojna. Zaplecze biurowo-organizacyjne mieści się przy ul. Długiej 81/83.
1 września 2008 r. Prezes Rady Ministrów powołał na swojego doradcę oraz Pełnomocnika ds. Muzeum II Wojny Światowej prof. dr hab. Pawła Machcewicza i powierzył mu przygotowanie koncepcji muzeum. Rok później na Westerplatte podczas uroczystych obchodów wybuchu 70. rocznicy II wojny światowej, premier Donald Tusk podpisał Akt Erekcyjny muzeum oraz wziął udział w otwarciu wystawy plenerowej „Westerplatte: Kurort – Bastion – Symbol” przygotowanej przez muzeum. Tylko w ciągu jednego miesiąca (wrzesień 2009 r.) zwiedziło ją prawie 21, 5 tys. osób, liczna publiczność dopisała również w czasie tegorocznej edycji „Nocy Muzeów”.
24 października 2009 r. został rozstrzygnięty konkurs na projekt wstępny wizualizacji wystawy głównej Muzeum II Wojny Światowej, który wygrała belgijska pracownia architektury Tempora S.A. zdobywając nagrodę w wysokości 50 tys. euro. Następnie muzeum podpisało z tą samą firmą umowę na realizację zwycięskiego projektu. W chwili obecnej trwa współpraca pomiędzy artystami plastykami a zespołem historyków i muzealników pod kierunkiem prof. dr. hab. Pawła Machcewicza. Zadaniem belgijskich projektantów jest przełożenie języka scenariusza historycznego na język obrazów, dźwięków i emocji.
W dniu 9 grudnia 2009 r. w Muzeum Poczty Polskiej w Gdańsku odbyła się uroczystość podpisania aktu notarialnego na działkę budowlaną pod budowę Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Władze miasta przekazały nieodpłatnie muzeum plac przy ul. Wałowej wielkości 1,7 ha o wartości ponad 53 mln zł. Znajduje się na nim zajezdnia autobusowa, która w przyszłym roku zostanie przeniesiona w inne miejsce. Ulica Wałowa położona jest w malowniczym, acz nieco zapomnianym, zakątku Starego Miasta Gdańska przy nabrzeżu Kanału Raduni, w bezpośrednim sąsiedztwie historycznego budynku Poczty Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku.
Rozstrzygnięcie międzynarodowego konkursu architektonicznego będzie ważnym etapem w procesie tworzenia instytucji, która od początku wykonuje statutowe zadania bez własnej siedziby.

Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku od początku istnienia, obok działalności ściśle muzealnej, polegającej na gromadzeniu i opracowywaniu eksponatów oraz pracy koncepcyjnej nad wystawą główną, prowadzi działalność naukową i edukacyjną. W pejzaż kulturalny Trójmiasta wpisał się już na stałe cykl wykładów otwartych „Spotkania z historią”, które odbywają się raz w miesiącu (z wyjątkiem ferii szkolnych i wakacji). Ważnym przejawem działalności placówki są także konferencje naukowe, organizowane we współpracy z partnerami zewnętrznymi (m.in. Europejskie Centrum Solidarności w Gdańsku, Uniwersytet Gdański, Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie) oraz wystawy. Największym przedsięwzięciem z tego zakresu było utworzenie stałej wystawy plenerowej na Westerplatte, poświęconej dziejom tego symbolicznego dla Polski miejsca. Istotne znaczenie miała wystawa „The War Began in Gdańsk”, prezentowana przez trzy miesiące 2009 r. w Królewskim Muzeum Sił Zbrojnych i Historii Wojskowej w Brukseli, której celem było przybliżenie polskiej perspektywy na II wojnę światową zagranicznym odbiorcom. W czerwcu br. przy współpracy z Fundacją Generał Elżbiety Zawackiej Archiwum i Muzeum Pomorskie oraz Wojskowej Służby Polek, muzeum zaprezentowało na Uniwersytecie Gdańskim wystawę poświęconą zbrodni katyńskiej.
Muzeum kieruje swoją ofertę edukacyjną także w stronę młodszych odbiorców – uczniów gimnazjów i szkół średnich. Z myślą o nich przygotowano możliwość aktywnego zwiedzania wystawy „Westerplatte: Kurort – bastion – symbol” oraz cykl warsztatów edukacyjnych poświęconych m.in. miejscom kaźni Polaków i Żydów w Gdańsku, początkom wojny w Polsce obiektywie fotoreportera Juliena Bryana, podobieństwom i różnicom w przebiegu wojny i okupacji niemieckiej na Wschodzie i Zachodzie Europy. Przeprowadzamy również zajęcia edukacyjne dla dzieci i młodzieży o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Spotkania te odbywają się w szkołach lub ośrodkach wyspecjalizowanych w opiece nad osobami niepełnosprawnymi intelektualnie. Język zajęć dostosowany jest do możliwości odbiorców, ponadto są one urozmaicone dzięki uczestnictwu członków grup rekonstrukcji historycznych, którzy w atrakcyjny sposób przybliżają młodzieży realia II wojny światowej.
Dużym powodzeniem cieszy się przegląd filmowy „Taśmy o wojnie” kierowany do uczniów szkół ponadpodstawowych. Miejsca na poszczególne seanse rezerwowane są ze znacznym wyprzedzeniem. Do tej pory odbyło się 10 projekcji filmów historycznych poprzedzonych fachowym komentarzem pracowników naukowych muzeum. Repertuar jest dobrany tak, aby przedstawić rozmaite aspekty polskiej wojny obronnej w 1939 r. – od przypomnienia najbardziej znanych bohaterów, po ukazanie wydarzeń historycznych, wokół których narosło wiele mitów.
Ważnym obszarem działalności muzeum jest edycja książek dotyczących okresu II wojny światowej. Do tej pory ukazała się książka Tomasza Strzembosza i Rafała Wnuka „Czerwone Bagno” poświęcona konspiracji i partyzantce antysowieckiej w Augustowskiem w okresie 1939-1941 oraz rozprawa Tomasza Chincińskiego „Forpoczta Hitlera”  będąca monografią niemieckich struktur dywersyjnych i ich roli w kampanii wrześniowej 1939 r. Dwie kolejne książki ukażą się jeszcze w tym roku.