Yoder/Doornbos Residence
Brian A. Spencer
Krytycy architektury oceniają budynek na podstawie pierwszego wrażenia, często nie sprawdzając, czy budynek spełnia swoje podstawowe funkcje. Z drugiej strony historycy oceniają budynek z perspektywy czasu, często dokonując oceny dopiero po upływie dwóch, trzech lub czterech pokoleń. Bardzo rzadko zdarza się, aby coś klasycznego i pięknego powstało w jednej chwili.
Projekt którego autorem jest Michael Johnson przygotowano na zlecenie Richarda Yodera i Jeanne Doornbos. Już od pierwszego szkicu budynek stworzony przez Jonhsona, usytuowany w malowniczej okolicy Camelback Mountain, przekroczył granicę „niezwykłości” i stał się prawdziwie klasycznym elementem otoczenia.
Architekci różnią się między sobą tak samo, jak projekty różnią się jakością wykonania (określaną mianem „wewnętrznej wymowności”). Nie wszystkie budynki zaprojektowane przez Wrighta osiągnęły ten sam szczyt kunsztu jak „Fallingwater”, weekendowa rezydencja rodziny Edgara J. Kaufmanna nieopodal Bear Run w stanie Pensylwania.
Przykłady architektoniczne amerykańskich rezydencji można mnożyć - są to „Fallingwater” Wrighta, „Farnsworth House” Ludwiga Miesa van der Rohe’a, mały domek plażowy Rudolpha Shindlera wykonany dla Phillipa Lovella lub też kawalerka zaprojektowana przez Bruce'a Goffa dla Joego Price’a, Jr. W każdym z tych projektów zrywano z tradycją i dodawano nowe materiały, formy lub zmieniano proporcje w architektonicznej palecie pomysłów.
Johnson przez lata studiował prace Wrighta, Goffa, Schindlera, Miesa i wielu innych współczesnych architektów. W przeszłości jego prace odwzorowywały ideologię i pomysły mistrzów, na których się wzorował, jednak w projekcie dla Yodera i Doornbos nie ma żadnych odwołań do analizowanych przez Johnsona prac. Można powiedzieć, że lata doświadczeń i czerpania pomysłów od najlepszych zostały przekute w niebywały talent. Johnson włożył całą swoją duszę w zaprojektowany przez siebie budynek.
Pomimo tego, że rezydencję o powierzchni 5000 stóp kwadratowych można z łatwością podzielić na serię wewnętrznych „pudeł”, Johnsonowi należy się uznanie za wykreowanie budynku, w którym pojęcie przestrzeni zostało na nowo zdefiniowane i przedstawione w opozycji do nieprzemijającej wizji budynku ze ścianami i typowym dachem.
Budynek zakotwiczono przy wschodniej stronie góry, sprawiając, że elegancka i prosta forma unosi się nad gruntem, a po przeciwnej stronie ciężar budynku opiera się na wieży z windą oraz na zwykłym murze. Wymienione elementy wspierają główną sypialnię, z której rozciąga się widok na dolinę.
Umiejscowienie budynku może być świetnym uzasadnieniem, dlaczego tak wielu ludzi z chęcią wspina się po górach: panoramiczne widoki na dolinę obserwowane przez ogromne okna ciągnące się od podłogi aż po sufit sprawiają wrażenie, jakby między otoczeniem a wnętrzem nie istniała żadna granica.
Do części mieszkalnej budynku można dostać się windą z podwórza na niższym poziomie lub bezpośrednio z parkingu dla gości usytuowanego na wyższym poziomie. Wnętrze skomponowano w sposób stonowany, stosując odcienie szarości i metaliczne wykończenia,.
Jedynym barwnym akcentem w budynku jest żółty kolor przestrzeni kuchennej, który można dostrzec na tle szczegółowego wykończenia ścian i na tle wykładziny dywanowej. Neutralna kolorystyka i dobór materiałów gwarantuje to, co wg projektanta było kluczowe: wspaniałe, niczym niezakłócone widoki oraz prostotę zastosowanych form.
Rezydencja Yoder/Doornbos to przykład projektu, który pokazuje jak klient, projektant i budowniczy tworzą niebywałą przestrzeń, odbiegającą od typowych, otynkowanych budynków, bardzo powszechnych w tej okolicy.
Projektowanie to zarówno proces jak i produkt, dlatego też potrzeby i pragnienia Yodera i Doornbos dotyczące prawdziwie niezwykłego i nowoczesnego domu były interesującym wyzwaniem zarówno dla Jonhnsona jako projektanta, jak i Richa Fairbourna i Andy’ego Byrnesa z Construction Zone jako budowniczych. Każdy z nich musiał mieć otwarty umysł, by sprostać wymaganiom klientów, projektanta i ekipy budowlanej.
W trakcie tej współpracy Johnson odkrył konsekwencje wolności i otwartości w przestrzeni mieszkalnej. Projektant musiał uwzględnić nasze rozumienie pojęcia przestrzeni by przenieść je do zarysu architektonicznego, konstrukcyjnego i przestrzennego i wpłynąć w ten sposób na przyszłe życie mieszkańców tego domu. W skład projektu wchodzą nowości w kwestii doboru materiałów, euforia związana z przenikającymi się, otwartymi przestrzeniami i wytchnienie związane z uporządkowaniem detali z całej strukturze.
Prawdziwą różnicą w definiowaniu architektury jako „dzieła sztuki” lub „zwykłego budynku” jest indywidualna zdolność do tworzenia konstrukcji w zgodzie z potrzebami ludzi, zrozumienie wymagań i ograniczeń konstrukcyjnych, integracja poszczególnych elementów, a na samym końcu projektowanie powyżej oczekiwań klientów.
Przy projektowaniu rezydencji Johnson czerpie garściami z palety zwyczajnych i niecodziennych materiałów – potrafi uchwycić naturalne piękno wybranego materiału.
Ukończenie edukacji w szkole architektonicznej lub posiadanie dyplomu uprawniającego do używania tytułu „architekt” nie gwarantuje, że wyżej wymienione cechy zostały zaszczepione w młodym adepcie tej trudnej sztuki. Warto przypomnieć sobie, że ikony współczesnej amerykańskiej architektury (Louis Henri Sullivan, Wright oraz Goff) nigdy nie ukończyły akredytowanej szkoły kształcącej na kierunku architektonicznym. Niemniej każdy z nich potrafił w taki sposób tworzyć projekty i zmieniać rzeczywistość, że w znaczący sposób wpłynęli na kierunek amerykańskiej myśli architektonicznej.
Krótko mówiąc, nieskazitelność projektu nie pochodzi z wytrenowanej w szkole umiejętności projektowania, ale z kreatywności i wyobraźni człowieka.
W 1939 Wright napisał „Czym jest w takim razie architektura? Czy to przepastna kolekcja różnorodnych budowli wybudowanych, by zadowolić gusta panów i władców na przestrzeni wieków? Nie wydaje mi się. Wiem, że architektura to życie lub przynajmniej życie przybierające pewną formę, która będzie autentycznym zapisem czasu naszego życia, który upłynął wczoraj, płynie dzisiaj i będzie płynął w przyszłości. Architektura to wspaniały, żyjący twór ludzkiej kreatywności, która z pokolenia na pokolenie, kontynuuje swoje istnienie i w nim nie ustaje, tworzona przez człowieka w zgodzie z jego naturą i w zgodzie ze zmieniającymi się okolicznościami. To tak naprawdę jest architektura.”
W rozumieniu historii przez Johnsona można dostrzec wartości kluczowe, które wymagają, by historia nie była powtarzana w postaci imitacji dzisiejszych projektów, lecz by gromadziła pomysły, które mogłyby się przyczynić do rozwoju myśli i pozwoliłby na nową interpretację idei.
Z punktu widzenia innego architekta, Ala Beadle, rezydencja Yoder/Doornbos jest „najbardziej znaczącym fragmentem architektury wybudowanym w Arizonie od czasów Taliesin West.” Beadle od zawsze był wnikliwym i wymagającym krytykiem, jednak wydaje się, że ocenił projekt Jonsona w sposób najprostszy i bezpośredni z możliwych.
Szkło – świat szkła jest fascynującym zjawiskiem zwłaszcza kontekście wykorzystania go jako materiału służącego projektantom za budulec.

Fotografie: Bill Timmerman

Tłumaczenie z j. angielskiego: Łukasz Sakowski (e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.)